ANTWERPEN (België) Het is ‘s ochtends een uur of elf in Antwerpen en we drinken koffie op een terras. Dit is niet het knusse, gezellige Antwerpen waar de meeste toeristen meteen aan denken. Dit is de tochtige hoek van de Oude Leeuwenrui en het Van Schoonbekeplein aan de noordrand van de binnenstad.
Gilbert van Schoonbeke (1519-1556) was de buitenechtelijke zoon van een grondspeculant. Zelf werd hij ook grondspeculant, maar liever noemen ze hem in Antwerpen projectontwikkelaar. Tegelijkertijd was hij financier, handelaar en aannemer. Van Schoonbeke had altijd alles onder controle. Hij leefde op het goede moment op de goede pek en aarzelde niet …
Een prachtig boek over de stad is Antwerpen – De Gloriejaren van Michael Pye, vooral vanwege die ene onvergetelijke zin: ‘Antwerpen probeerde tegelijkertijd zichzelf en de toekomst uit te vinden’.
Als je door de smalle straatjes van de binnenstad van Antwerpen naar het Van Schoonbekeplein loopt, realiseer je je nauwelijks dat je door de belangrijkste wereldstad van de zestiende eeuw loopt.
De Oude Leeuwenrui maakte in de tijd van Van Schoonbeke onderdeel uit van de stadsgracht. De stad zat opgesloten tussen zijn middeleeuwse wallen en muren. Schepen lagen weken op de Schelde te wachten tot er een plek aan de kaaien was om te lossen en laden.
Van Schoonbeke bedacht hier aan de noordkant van de stad in 1549 zijn Nieuwstad met honderden meters nieuwe kaden. Hij kocht de grond goedkoop omdat het de stad niet lukte om het geld bij elkaar te krijgen. Hij liet vlieten graven, legde kades aan en bouwde fabrieken en werkplaatsen. Hij legde waterleiding aan om schoon water in de Nieuwstad te krijgen om bier van te brouwen en dwong de brouwers van de stad naar zijn nieuwe brouwerijen te verhuizen.
Van Schoonbeke verdiende ongelooflijk veel geld in de veertien jaar die zijn onderneming duurde. Het stadsbestuur van Antwerpen kon niet veel anders dan Van Schoonbeke zijn gang laten gaan. Michael Pye stelde aan het eind van zijn hoofdstuk over Van Schoonbeke vast: ‘De stad had nog niet het beleid om weerstand te kunnen bieden aan iemand die tewerk ging als Schoonbeke.’
Vierenhalve eeuw later is er van Gilbert van Schoonbeke op het Van Schoonbekeplein niet veel meer over dan een naam op een bordje.
(februari 2022)