ZIJ ZIJN NIET TERUGGEKOMEN

opdracht:
schrijven boek geschiedenis
opdrachtgever:
Stichting Stolpersteine Beilen

De Stichting Stolpersteine Beilen heeft tussen 2014 en 2017 in totaal 88 Stolpersteine gelegd in Beilen, Smilde, Westerbork en enkele omliggende dorpen voor vermoorde Joodse inwoners en omgekomen verzetsstrijders. Al snel bedacht het bestuur dat hun levensverhalen, die bij het leggen van de steentjes werden voorgelezen, eigenlijk in een boek gebundeld zou moeten worden om de herinneringen aan de betrokken personen levend te houden.

De uitvoering van dit lang gekoesterde plan moest in verband met de kosten enige tijd op zich laten wachten. In de loop van 2018 vroeg stichtingsvoorzitter Henk van de Boer me om een plan te maken voor het Stolpersteine-boek.
Albert Smit van GA Creatief en ik bedachten een vierkant boek – vierkant als de Stolpersteine - op een formaat 22.5 x 22,5 cm. In onze opzet gingen we uit van spreads per adres met prominent in de vormgeving een stukje straat met de steentjes plus een foto van het huis nu in verband met de herkenbaarheid van de plek.

In oktober 2019 begon ik met het schrijven van de teksten op basis van het materiaal dat de stichting verzameld had. Het schrijven heb ik ervaren als een verbijsterende tocht door de levens van 88 gewone mensen uit gewone Drentse dorpen. Ze hadden slechts één ding gemeen: ze werden vermoord in de Tweede Wereldoorlog. Ik schreef dus 88 verhalen die niet goed afliepen...

Bij het maken van het boek was er een prettige en intensieve samenwerking met Finy Stulemeijer, Frouwke Booij en Henk van de Boer, die samen het bestuur van de stichting vormen. Steeds met aandacht voor het detail en nooit te beroerd om onduidelijkheden in het materiaal tot op de bodem uit te zoeken. Albert Smit van GA Creatief was verantwoordelijk voor vormgeving en productie.

De titel van het boek Zij zijn niet teruggekomen en de coverfoto ontleenden we aan het kunstwerk van Annette Rosen. Ze maakte een keramiekinstallatie met meer dan tweehonderd vazen van verschillende grootte. De vazen staan symbool voor de 200 familieleden van Annette Rosen die in de vernietigingskampen zijn vermoord. Een deel van haar familie woonde in Beilen.

Na een snelle start van de productie eind 2019 gooide de coronacrisis jammer genoeg roet in het eten en moest de productie enkele malen worden uitgesteld. Uiteindelijk vond de presentatie van Zij zijn niet teruggekomen woensdag 6 oktober 2021 plaats in het gemeentehuis van Midden-Drenthe in Beilen. (oktober 2021)

• Zij zijn niet teruggekomen kost 19,95. Je kunt het bestellen bij de Stichting Stolpersteine Beilen door een mail te sturen naar Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.. Het boek is o.a. ook te koop in de museumwinkel van het Herinneringscentrum Kamp Westerbork en in de boekhandel in Beilen en Westerbork.